Overgewicht en obesitas

Wat is overgewicht?

Overgewicht is de toestand waarbij je een ongezond hoog gewicht hebt. Het is geen ziekte, maar een risicofactor voor het ontwikkelen van obesitas, dat wel als een ziekte wordt beschouwd. Er zijn verschillende manieren om het lichaamsgewicht te beoordelen. Twee veelgebruikte methoden zijn:

• Het meten van de tailleomvang ter hoogte van de navel
• Het berekenen van de BMI, dat wil zeggen hoeveel je weegt in verhouding tot je lengte. Lees hier meer over BMI.

Wat is obesitas?

Obesitas is een chronische ziekte die een ernstig gezondheidsrisico vormt. Als je volwassen bent en een BMI van 30 of meer hebt, heb je waarschijnlijk obesitas. Het is ook nodig om je tailleomvang te meten, omdat het van belang is hoe het vet over je lichaam is verdeeld. Vetophopingen in en rond de buik zijn het meest ongezond.

Als je obesitas hebt en geen behandeling krijgt, is de kans groot dat de ziekte na verloop van tijd een steeds grotere invloed op je gezondheid gaat hebben. In het begin kun je je moe en kortademig voelen en moeite hebben met lopen. Na verloop van tijd kun je ook hoge bloeddruk, een hoog cholesterolgehalte, diabetes en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en zelfs bepaalde vormen van kanker ontwikkelen.

Wat is de oorzaak van obesitas en overgewicht?

Als je meer energie binnenkrijgt dan je verbruikt, wordt deze in het lichaam opgeslagen als vet. Als je voortdurend een energieoverschot hebt, veroorzaakt dit overgewicht, wat na verloop van tijd kan leiden tot obesitas.

Het klinkt misschien alsof obesitas iets is waar je zelf voor kiest en dat overgewicht gemakkelijk kan worden verholpen door je levensstijl te veranderen. Maar de reden waarom sommige mensen obesitas ontwikkelen en anderen niet, is complexer dan dat. Factoren die een rol spelen zijn bijvoorbeeld:

• Erfelijkheid. Onderzoek toont aan dat er een genetische oorzaak is voor ernstig overgewicht. Sommige mensen slaan gemakkelijker lichaamsvet op en lopen daardoor een groter risico op obesitas.
• Leeftijd. Naarmate we ouder worden, nemen we gemakkelijker in gewicht toe omdat onze stofwisseling vertraagt. Het is ook normaal om tijdens de menopauze aan te komen, en vooral om meer ongezond vet rond de taille te krijgen.
• Veranderingen in de samenleving. De afgelopen decennia zijn onze eet- en bewegingsgewoonten verslechterd. We eten meer en ongezonder, en bewegen steeds minder. De alcoholconsumptie is over het algemeen toegenomen en veel mensen hebben een job waarbij ze lange tijd stilzitten. Dit alles leidt tot een energieoverschot.
• Stress. Stress veroorzaakt een verandering in de hormoonbalans in het lichaam, wat kan bijdragen aan overgewicht en obesitas. In stressvolle periodes is het ook gemakkelijk om minder gezond te eten.
• Slecht slapen. Tijdens de slaap komen hormonen vrij die de eetlust reguleren. Als je te weinig slaapt, kun je je hongeriger voelen, waardoor de kans op te veel eten toeneemt.
• Geestelijke gezondheid. Je geestelijke gezondheid beïnvloedt zowel je eetlust als je eetgewoonten. Veel psychische aandoeningen kunnen in verband worden gebracht met een verhoogd risico op obesitas.
• Onderliggende ziekten. Gewichtstoename kan het gevolg zijn van andere onderliggende ziekten, bijvoorbeeld hormoonziekten die de eetlust beïnvloeden of gewrichtsaandoeningen die het moeilijker maken om te bewegen.
• Geneesmiddelen. Sommige geneesmiddelen verhogen de eetlust, wat kan leiden tot overgewicht en obesitas. Het gaat bijvoorbeeld om cortisonetabletten en bepaalde medicijnen tegen epilepsie, psychose en depressie.
• Sociale factoren. Obesitas komt vaker voor bij mensen die in slechtere sociale omstandigheden leven.

Wat zijn symptomen van obesitas?

Veelvoorkomende symptomen van obesitas, ook in de vroege stadia van de ziekte, zijn onder andere:

• Kortademigheid bij lichte inspanning
• Vermoeidheid
• Moeilijkheden met lopen
• Pijn in de knieën
• Rugpijn
• Huidaandoeningen

Na verloop van tijd leidt obesitas tot een verhoogd risico op een aantal ziekten en aandoeningen, bijvoorbeeld:

• Diabetes type 2
• Hoge bloeddruk
• Hoge cholesterolwaarden
• Bepaalde vormen van kanker
• Overbelastingsletsels aan gewrichten
• Slaapapneu

Behandeling bij obesitas en overgewicht

Obesitas is een complexe ziekte en het is belangrijk om een vroege diagnose, een individueel aangepaste behandeling en een zorgvuldige follow-up te krijgen. Dit zorgt voor betere voorwaarden om de behandeling te laten slagen en vermindert het risico op meer ziekten en vroegtijdig overlijden.

De behandeling omvat meestal een combinatie van verschillende methoden:

• Gecombineerde levensstijlbehandeling houdt in dat je hulp en ondersteuning krijgt om nieuwe gedragingen aan te leren en vol te houden en de nodige veranderingen in je levensstijl door te voeren. De behandeling moet volgens een gestructureerde methode worden uitgevoerd, bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie, en individueel worden aangepast. De behandeling omvat aanpassing van het voedingspatroon en eetgewoonten en advies over sedentair gedrag en lichaamsbeweging.
• Medicamenteuze behandeling. Naast de behandeling van levensgewoonten kan ook medicamenteuze behandeling nodig zijn.
• Maagoperatie. Een andere behandeling die wordt toegepast bij ernstig overgewicht is een operatie waarbij een deel van de maag wordt verwijderd. Gastric bypass, gastric sleeve en duodenale switch zijn verschillende chirurgische methoden die worden toegepast.

Wat kun je zelf doen?

Voor de meesten is ernstig overgewicht een veelomvattend probleem dat zich in de loop van lange tijd heeft ontwikkeld en dat in vlagen optreedt. Veel mensen hebben herhaaldelijk geprobeerd om af te vallen en zijn daar ook in geslaagd, maar zijn daarna weer aangekomen. Er kan een gevoel van wanhoop ontstaan. Tijd is een belangrijke factor en het is belangrijk om gedurende een langere periode kleine, weloverwogen veranderingen door te voeren:

• Gezonde eetgewoonten. Probeer een goede eetroutine te vinden die op de lange termijn werkt. Een goede strategie voor veel mensen is om op regelmatige tijdstippen kleinere porties te eten. Ontbijt, lunch, diner en drie tussendoortjes, gelijkmatig verdeeld over de dag, is een goede richtlijn.
• Beweging. Lichamelijke activiteit verhoogt je energieverbruik, vermindert je eetlust en maakt het vaak gemakkelijker om gezonde voeding te kiezen. Kleine veranderingen in het dagelijks leven die consequent worden doorgevoerd, zijn belangrijk.
• Doorbreek periodes van stilzitten. Onderzoek toont aan dat korte bewegingspauzes die stilzitten doorbreken, grote gezondheidseffecten hebben. Ze stimuleren het lichaam en geven een positieve impuls aan een hele reeks belangrijke processen, zoals een betere regulering van de bloedsuikerspiegel, een betere stofwisseling en invloed op ontstekingsprocessen. Een paar minuten beweging is voldoende om effect te hebben, bijvoorbeeld een paar keer de trap op en af lopen of een paar lunges (uitvalspassen) doen.
• Langetermijnperspectief. Om blijvend gewicht te verliezen, is een langetermijnperspectief nodig. Kleine veranderingen die je langdurig kunt volhouden, kunnen grote effecten hebben.
• Stressbeheersing. Het is erg belangrijk om je levenssituatie met betrekking tot stress te bekijken om gewicht te kunnen verliezen.
• Voldoende slaap. Geef prioriteit aan een goede nachtrust, omdat dit invloed heeft op de hormonen die je honger reguleren.

Wanneer moet je medische hulp zoeken?

Zoek medische hulp als je een ongezond overgewicht hebt dat niet afneemt, ondanks dat je zelf hebt geprobeerd om af te vallen.

Hoe kan Doktr je helpen?

Via de Doktr-app spreek je snel met een erkende huisarts via video, zonder afspraak. De huisarts kan je helpen bij het beoordelen van je gezondheid en bij het afvallen.

Krijg snel hulp in de Doktr-app