ADHD (attention deficit hyperactivity disorder)

Wat is ADHD?

ADHD is een zogenaamde neuropsychiatrische aandoening. Dit betekent dat de hersenen en het zenuwstelsel iets anders werken dan bij anderen, maar dit heeft niets te maken met intelligentie. ADHD beïnvloedt je vermogen om je gedrag te beheersen en je te concentreren, en kan ook invloed hebben op hoe actief en intens je bent als persoon.

De moeilijkheden die gepaard gaan met de aandoening hebben ertoe geleid dat het soms een handicap wordt genoemd, maar het kan je ook sterke kanten geven die anderen niet hebben. Een beter woord zou daarom een functionele variant kunnen zijn.

ADHD is een afkorting van 'attention deficit hyperactivity disorder', wat grofweg vertaald 'aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit' betekent. Er zijn drie verschillende vormen van ADHD, afhankelijk van wat de meest opvallende symptomen zijn:

1.      Gecombineerde vorm: deze vorm van ADHD gaat gepaard met concentratieproblemen, moeite met het beheersen van impulsen, en overactief zijn. Het is de meest voorkomende vorm van ADHD.

2.      Overwegend onoplettende vorm: je hebt vooral problemen met het vasthouden van je aandacht, maar je kunt ook overactief zijn en moeite hebben met het beheersen van impulsen. Deze vorm van ADHD wordt vaak ADD genoemd.

3.      Overwegend hyperactief-impulsieve vorm: je bent voornamelijk overactief en hebt moeite met het beheersen van impulsen, maar je kunt ook wat moeite hebben met aandacht. Deze vorm komt het minst voor en komt vooral voor bij kleuters.

Wat zijn de kenmerken van ADHD?

ADHD manifesteert zich met een reeks kenmerken die aanzienlijk kunnen verschillen tussen individuen. Enkele van de meest voorkomende kenmerken zijn een verminderd vermogen om te focussen, rusteloosheid waardoor het moeilijk is om langere tijd te blijven zitten en problemen met het volbrengen van taken.

Ga na welke kenmerken typsich zijn voor ADHD in onze blog.

Wat zijn de oorzaken van ADHD?

ADHD wordt veroorzaakt doordat bepaalde delen van de hersenen anders werken dan bij mensen die geen ADHD hebben. We weten nog niet precies hoe, maar we weten wel dat de delen van de hersenen die de aandacht, impulsen en reacties controleren, en het vermogen om meerdere dingen tegelijk te onthouden, beïnvloed worden door ADHD. We weten ook dat zogenaamde neurotransmitters, die belangrijk zijn voor de communicatie tussen verschillende zenuwcellen in de hersenen, tot op zekere hoogte betrokken zijn. Voorbeelden van zulke belangrijke neurotransmitters zijn dopamine, noradrenaline en serotonine.   

Erfelijke factoren spelen waarschijnlijk in de meeste gevallen een rol bij het ontstaan van ADHD, maar ook andere factoren kunnen in het spel zijn. ADHD komt ongeveer drie tot vier keer vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

Wat kan ik zelf doen?

Het is goed om te proberen meer te weten te komen over ADHD. Kennis kan het makkelijker maken om:

• de situatie te accepteren
• de kansen te herkennen die er zijn naast de moeilijkheden
• andere manieren te leren vinden om met je moeilijkheden om te gaan.

Het kan ook helpen om met iemand te praten. Dit kan een familielid zijn, een zorgverlener of je kunt contact opnemen met een patiëntenvereniging of zorgverlenersinstelling die ondersteuning en advies kan bieden.

Behandeling van ADHD

Als je ADHD hebt, kan het zijn dat je hulp nodig hebt om je dagelijkse leven in goede banen te leiden. Zo wordt een behandeling voor ADHD geboden die een combinatie is van medicamenteuze en psychologische begeleiding. 

Het is de verantwoordelijkheid van je school of werkgever om je school- of werksituatie zo aan te passen dat het voor jou werkt. Je kunt bijvoorbeeld hulp krijgen door

• een individueel studieplan te krijgen
• extra tijd te krijgen voor bepaalde taken
• in kleinere groepen te werken
• een ondersteunende leraar/assistent te hebben die op school aanwezig is
• het structureren en plannen van studies of werktaken
• organisatorische hulpmiddelen (zoals weekagenda's en apps voor mobiele telefoons).

Indien nodig kan ADHD ook worden behandeld met medicatie. Veel mensen, zowel kinderen als volwassenen, zijn hiermee geholpen. Er worden verschillende medicijnen gebruikt om ADHD te behandelen, waaronder zowel centraal stimulerende medicijnen als medicijnen die op een andere manier werken.

• Je wilt misschien het volgende weten over medicamenteuze behandeling voor ADHD

  • Hoewel stimulerende medicijnen worden geclassificeerd als verdovende middelen, veroorzaken de doses die voor ADHD worden gebruikt geen intoxicatie of afhankelijkheid.
  • Voor kinderen moet medicamenteuze behandeling altijd gecombineerd worden met extra ondersteuning op school, informatie voor ouders en, in het begin, frequente controles bij de behandelend arts.
  • Het komt vaak voor dat ouders het gevoel hebben dat hun kind het goed doet zonder het medicijn tijdens bijvoorbeeld schoolvakanties en weekenden. Er zijn zowel voor- als nadelen aan het nemen van een pauze en het is goed om dit met de arts van je kind te bespreken.

Wanneer moet ik medische hulp inroepen?

Zoek medische hulp als jij of je kind problemen heeft in het dagelijks leven waarvan je vermoedt dat ze te maken hebben met ADHD.

Hoe kan Doktr je helpen?

Als je vermoedt dat jij of je kind ADHD heeft, moet je contact opnemen met een psychiatrische kliniek of een psycholoog. Een diagnose van ADHD vereist een psychiatrisch onderzoek en een lichamelijk onderzoek.

Bij Doktr kunnen we je helpen met advies en informatie over ADHD, en indien nodig kunnen we je doorverwijzen naar verdere behandeling.

Krijg snel hulp in de Doktr-app

Veelgestelde vragen

Krijg hier antwoord op enkele korte veelgestelde vragen over ADHD.

• Hoe word je getest op ADHD?

  De diagnose van ADHD kan vermoed worden door een zorgverlener (huisarts, kinderarts, …), ouder, leerkracht of de patiënt zelf in geval van volwassen patiënten. Officiële diagnostiek verloopt altijd via een (kinder/jeugd)-psychiater met affiniteit voor ADHD-diagnostiek. De diagnose zal steeds worden gesteld aan de hand van een multidisciplinaire evaluatie bij de psychiater, waarbij in de meeste gevallen ook een psycholoog wordt betrokken.

  Het diagnostisch proces kan er als volgt uitzien:

  1. Eerste evaluatie: Het proces begint vaak met een eerste beoordeling door de psychiater. Hierbij kunnen de symptomen, de medische voorgeschiedenis en eventuele zorgen van de persoon of hun familieleden worden besproken.

  2. Symptoomevaluatie: ADHD-symptomen vallen meestal uiteen in twee hoofdcategorieën: onoplettendheid en hyperactiviteit-impulsiviteit. Men peilt specifieke symptomen, waaronder moeite met opletten, overmatige rusteloosheid of friemelen, impulsiviteit, vergeetachtigheid, moeite met het organiseren van taken en frequente afleiding.

  3. Diagnostische criteria: De diagnose is gebaseerd op vastgestelde diagnostische criteria in standaard diagnostische handboeken, zoals de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) of de International Classification of Diseases (ICD-10).

  4. Informatie verzamelen: Informatie wordt verzameld uit meerdere bronnen, waaronder de persoon die geëvalueerd wordt, ouders of verzorgers (bij kinderen), leerkrachten (bij kinderen) en andere relevante bronnen. Dit helpt om een uitgebreid begrip te krijgen van het gedrag van de persoon in kwestie.

  5. Sluit andere aandoeningen uit: Het is belangrijk om andere mogelijke verklaringen voor de symptomen uit te sluiten. Aandoeningen zoals angststoornissen, depressie, leerstoornissen en bepaalde medische aandoeningen (schildklierproblematiek, metabole stoornissen, etc.) kunnen soms symptomen vertonen die lijken op die van ADHD.

  7. Gedragsonderzoek: Gestandaardiseerde gedragsbeoordelingsinstrumenten kunnen worden gebruikt om aanvullende informatie te verzamelen over het gedrag en het functioneren van de persoon. Deze beoordelingen kunnen worden ingevuld door de persoon zelf, ouders, leerkrachten of andere waarnemers

  8. Observatie: Directe observatie van het gedrag van de persoon in verschillende omgevingen, zoals thuis of op school, kan nuttig zijn bij het beoordelen van symptomen en hun impact op het dagelijks functioneren.

  9. Duur en ernst: De symptomen moeten gedurende een bepaalde tijd (minstens 6 maanden) aanwezig zijn en moeten het functioneren van de persoon op meerdere levensgebieden, zoals school, werk of sociale relaties, aanzienlijk belemmeren. Als er geen belemmering wordt veroorzaakt in het dagelijks leven spreekt men in principe niet van een psychopathologie.

• Wat zijn de symptomen van ADHD bij volwassenen?

  De DSM-IV gaat ervan uit dat ADHD in de kindertijd begonnen moet zijn. Is dat niet het geval, dan is er sprake van een andere stoornis. Hierbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen de situatie dat een patiënt zich de symptomen in de kindertijd niet goed meer kan herinneren en het afwezig zijn van ADHD-symptomen. Het is dus mogelijk dat mensen de diagnose in de kindertijd niet hebben gehad, maar wel onderliggend ADHD hebben.

  De symptomen van ADHD bij volwassenen kunnen zich anders manifesteren dan bij kinderen en kunnen van persoon tot persoon sterk verschillen.

  Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:

  1. Onoplettendheid:

     - Moeite om geconcentreerd te blijven op taken of activiteiten, vooral als die alledaags of repetitief zijn.

     - Moeite met het organiseren van taken en activiteiten.

     - Moeite om de aandacht bij gesprekken of vergaderingen te houden.

     - Vaak spullen kwijtraken of verkeerd opbergen, zoals sleutels, portemonnees of telefoons.

     - Vergeetachtigheid, waaronder het vergeten van afspraken of verplichtingen.

     - Moeite met het volhouden van taken of het afmaken van projecten.

   

  2. Hyperactiviteit:

     - Rusteloosheid of een constante behoefte om te bewegen.

     - Moeite met stilzitten, vooral in situaties waarin dat verwacht wordt, zoals op het werk of tijdens vergaderingen.

     - Friemelen of tikken met handen of voeten.

     - Moeite om rustig aan vrijetijdsactiviteiten te doen.

   

  3. Impulsiviteit:

     - Impulsieve beslissingen nemen, zoals impulsief geld uitgeven of risicovol gedrag vertonen zonder over de gevolgen na te denken.

     - Moeite om je beurt af te wachten in gesprekken.

     - Gesprekken of activiteiten van anderen onderbreken of verstoren.

   

  4. Emotionele dysregulatie:

     - Stemmingswisselingen en moeite met het reguleren van emoties.

     - Moeite met frustratie, boosheid of ongeduld.

     - Gevoeligheid voor kritiek of waargenomen falen.

     - Moeite om met stress om te gaan.

   

  5. Uitstelgedrag en problemen met timemanagement:

     - Moeite met het stellen van prioriteiten en het effectief omgaan met tijd.

     - Chronisch te laat komen of moeite hebben met het halen van deadlines.

     - Zich overweldigd voelen door taken en verantwoordelijkheden.

   

  6. Relatieproblemen:

     - Problemen met het onderhouden van relaties door vergeetachtigheid, impulsiviteit of emotionele ontregeling.

     - Moeite met communicatie, zoals aandachtig luisteren of zich duidelijk uitdrukken.

   

  7. Problemen met werk en opleiding:

  -        Moeite om geconcentreerd en productief te blijven op het werk of in een academische omgeving.

  -        Problemen met het volgen van instructies of georganiseerd blijven op het werk of in de klas.

  -        Onderpresteren ten opzichte van iemands potentieel.

   

  Niet iedereen met ADHD heeft al deze symptomen. Ook de intensiteit van verschillende symptomen onderling kan sterk variëren.

• Zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen bij ADHD?

  In veel gevallen presenteren de symptomen zich anders bij mannen dan bij vrouwen. Het is dan ook belangrijk hier aandacht aan te besteden bij verdenking van ADHD.

  1. Presentatie van symptomen:

  -        Mannen met ADHD vertonen vaak meer openlijk hyperactief en impulsief gedrag, zoals overmatig friemelen, rusteloosheid en anderen onderbreken.

  -        Vrouwen met ADHD vertonen vaker symptomen van onoplettendheid, zoals moeite om geconcentreerd te blijven, vergeetachtigheid en problemen met het organiseren van taken.

  2. Socialisatie en copingmechanismen:

  -        Vrouwen kunnen copingmechanismen ontwikkelen om hun ADHD-symptomen te maskeren, zoals streven naar perfectionisme, te veel presteren of het vermijden van situaties waarin hun moeilijkheden duidelijker naar voren komen.

  -        Mannen kunnen meer geneigd zijn om risicovolle activiteiten op te zoeken of impulsief gedrag te vertonen om om te gaan met ADHD-gerelateerde uitdagingen.

  3. Emotionele regulatie:

  -        Vrouwen met ADHD kunnen een grotere emotionele ontregeling ervaren, waaronder stemmingswisselingen, gevoeligheid voor kritiek en moeite met het omgaan met stress.

  -        Mannen met ADHD kunnen ook moeite hebben met emotionele regulatie, maar hun symptomen kunnen meer extern geuit worden, zoals woede-uitbarstingen of prikkelbaarheid.

  4. Reactie op behandeling:

  Vrouwen en mannen met ADHD kunnen verschillend reageren op behandeling. Sommige onderzoeken suggereren dat vrouwen beter reageren op niet-stimulerende medicijnen of psychotherapie, terwijl mannen beter reageren op stimulerende medicijnen (methylfenidaat etc).

   

  Diagnostiek bij mannen en vrouwen:

  -        Vrouwen met ADHD worden vaak ondergediagnosticeerd of verkeerd gediagnosticeerd omdat hun symptomen niet passen bij het stereotype beeld van ADHD. In plaats daarvan is de kans groter dat ze de diagnose angst of depressie krijgen.

  -        Mannen met ADHD hebben meer kans om gediagnosticeerd te worden tijdens de kindertijd, omdat hun symptomen dan meer opvallen en verstoren in de academische of sociale omgeving.

• Wat zijn de symptomen van ADHD bij kinderen?

  Zoals hierboven reeds aangegeven variëren de symptomen per kind, maar zijn ze meestal te duiden binnen twee gebieden: onoplettendheid en hyperreactiviteit.

   

  Enkele typische symptomen bij kinderen zijn:

  1. Aandachtssymptomen:

  -        Moeite om de aandacht bij taken of spelactiviteiten te houden, zoals huiswerk, lezen of spelletjes.

  -        Frequente fouten of onzorgvuldigheden bij schoolwerk of andere activiteiten door gebrek aan aandacht voor details.

  -        Moeite met het organiseren van taken en activiteiten, zoals het netjes houden van spullen of het opvolgen van instructies.

  -        Vermijden of afkeer van taken die langdurige mentale inspanning vereisen, zoals huiswerk of schoolprojecten.

  -        Vaak spullen kwijtraken die nodig zijn voor taken of activiteiten, zoals schoolspullen of speelgoed.

  -        Snel afgeleid worden door externe prikkels of niet-gerelateerde gedachten.

  2. Symptomen van hyperactiviteit:

  -        Overmatig friemelen, vooral in situaties waarin stilzitten wordt verwacht, zoals in de klas of tijdens het eten.

  -        Moeite hebben om te blijven zitten wanneer dat wordt verwacht, zoals in de klas of aan de eettafel.

  -        Overmatig rennen of klimmen in ongepaste situaties.

  -        Moeite hebben met rustige vrijetijdsactiviteiten.

  -        Overmatig praten of anderen vaak onderbreken.

  3. Symptomen van impulsiviteit:

  -        Ongeduldig zijn, zoals moeilijk je beurt kunnen afwachten in spelletjes of gesprekken.

  -        Antwoorden eruit flappen voordat vragen zijn afgerond.

  -        Gesprekken of activiteiten van anderen onderbreken.

  -        Moeite met wachten op beloningen.

  4. Executieve functieproblemen:

  -        Slechte tijdbeheersing en moeite om taken binnen de tijd af te ronden.

  -        Vergeetachtigheid, inclusief het vergeten om noodzakelijke materialen mee te nemen naar school of activiteiten.

  -        Moeite met het volgen van instructies of het afmaken van schoolwerk.

  -        Slechte organisatorische vaardigheden, wat leidt tot rommelige kamers, rugzakken of schoolbanken.

  5. Emotionele regulatieproblemen:

  -        Stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of emotionele uitbarstingen.

  -        Moeite om om te gaan met frustratie of teleurstelling.

  -        Laag zelfbeeld of gevoelens van mislukking door academische of sociale problemen.

   

  Net zoals bij volwassenen kunnen deze symptomen variëren in ernst en dysfunctie. Ook zijn vaak niet alle symptomen gelijktijdig aanwezig. Niet alle kinderen die enkele van deze symptomen vertonen hebben ADHD. Sociale en academische dysfunctie veroorzaakt door deze symptomen is een belangrijk factor die aanwezig dient te zijn vooraleer de diagnose ADHD wordt gesteld.